چون جماعت بلوچ از ورود عساکر منصوره اطلاع یافتند ، | حسن اربابی
چون جماعت بلوچ از ورود عساکر منصوره
اطلاع یافتند ، قدر ده هزار نفر در آن بیابان به
سرداری مرغدار تمام جمعیت فراهم آورده ، در
مقابل سپاه کینه خواه قزلباش به جلوه
درآمدند ..
عالم آرای نادری جلد دوم
ص ۵۰۳
***
بر بینندگان اوراق دلپذیر و مهندسان مودت
تخمیر پوشیده و مخفی نماند که چون
پیرمحمدخان!! جمعی از طائفه بلوچ را قتیل و
اسیر نمود ، از آن حدود در حرکت آمده ، به
جهت تنبیه و تادیب طائفه ی شال و مستانک و
جالق عازم گردید و در عرض راه مقدمه ای رخ
نداد که قابل تحریر باشد ..
ص ۵۱۱
****
از این جانب نیز عساکر افغان و بلوچ از سمت
دیگر سپاه آذربایجان به سرداری حاکم گنجه سر
راه بر آن جماعت گرفته ، فیمابین مجادله ای در غایت صعوبت و نهایت شدت دست
داد ، که چگونگی تقریر آن موجب طول کلام و
باعث ملال خاص و عام می گردد ..
ص ۸۳۹
*
و در آن اوان خاقان گیتی ستان از مملکت ایران
و هندوستان و سند و بلوچستان و ترکستان و
داغستان حسب الواقع خاطر جمع گشته ، که
دیگر اثری از مخالف باقی نمانده بود .......
ص ۸۸۱
جلد دوم
__
_^
تاریخ عالم آرای نادری یکی از منابع دوره ی
افشاری است که بین سالهای ۱۱۰۰ ه. ق و ۱۱۶۰ ه
ق نگارش یافته است و شرح دیده و شنیده های
مولف از آخرین روزهای سلطنت شاه سلطان
حسین ، سقوط اصفهان ، بر آمدن نادر و
پیروزیها و روزهای پایانی او است و البته خیلی
از فجایع و جنایت ها ، مانند حادثه ی شوشتر،
قتل عام مردم عادی بلوچ واداده گی سرداران
واربابان و خان های محلی و اتفاقات در دهلی و
دزدی ها و ... را ناگفته گذاشته که میرزا مهدی
خان استرآبادی در اثر خود به آنها اشاره کرده و
در مقدمه ی عالم آرای نادری نیز ، مصحح توضیحاتی داده است ( ص ۳۲ )
محمد کاظم مروی ، مولف عالم آرای نادری تعصب
خاصی درباره ی قزلباش ها داشته به همین دلیل
از اقوام دیگرباطنز و تحقیر و استهزا یادمی کند ،
در نظر او اعراب موشخوار و بی شلوار ، اهالی
بخارا تنباکو کش ، هندی ها زاغ سیاه و رومی
ها قهوه خوار و بلوچ ها نیز مدهوش! سپاه
قزلباش :
سپاه قزلباش در جوش شد
بلوچ جفا پیشه مدهوش شد ..
ص ۵۰۱
عالم آرای نادری ، سرشار از لاف و گزاف است، و
درست در جایی که چاپلوسی وتملق را به اوج
خودمی رساندنثرساده وروانش دچار تکلف
می شود.
اودر جاهایی از اثرخود رویاهای عده ای (که نادررا انتقام گیرنده می دانستند ) و آرزوهای شخصی خود و شایعات درباره ی نادر را واقعی
جلوه می دهد و
حتی اورا سایه ی خداوند(ظل الله) روی زمین
می داند.
این نوع و نشان بینش قهرمانانه محور در اثر
یکی از دلایلی است برای نگفتن از جنون و
ناتوانی جسمی و بدبینی نادر در اواخر کارش. اما
به قول دکتر ریاحی" کتاب عالم آرای نادری به
خاطر اطلاعات دست اول درباره ی نادر و وضع
اجتماعی و اقتصادی و آداب و رسوم آن
دوره،ارزش کم نظیری دارد ."
اگر چه مولف ِعالم آرا هدف خودرا
ازنگارش اثرش تقرب به سلطان می داند و
می گوید که اگر " خطایی در این اثر دیدند به
دیده اغماض نگرند و زبان به اعتراض نگشایند!!"
با این همه و خیلی ناگفته های دیگر ، عالم آرای
نادری شیرین و خواندنی است..
حسن اربابی
@hassan_arbab
