باستان گرایی و تاثیرات آن در عصرقاجار گفتگوی کیانوش معتقدی پ | ممالک محروسه ایران
باستان گرایی و تاثیرات آن در عصرقاجار
گفتگوی کیانوش معتقدی پژوهشگر هنر عصر قاجار با پروفسور تورج دریایی
حکومت قاجارها که عمدتا تحت سیطره‌ی سلطنت طولانی‌مدت فتحعلی‌شاه (1250-1212هـ.ق./1834-1797م.) و نتیجه‌ی وی، ناصرالدین‌شاه (1313-1264 هـ.ق./1896-1848م.) قرار داشت، محیط سیاسی نسبتا پایداری ایجاد کرد که برای رشد و تحول برنامه‌های بلندپروازانه‌ی معماری و هنرهای تزئینی، مطلوب و مساعد می‌نمود. در این میان فتحعلی شاه با علاقه ای خاص تلاش کرد تا مشروعیت حکومت خود را در پیوست تاریخی به دوران تمدن‌های باشکوه کهن ایرانی پیوند بزند. چنین مفاهیمی در زمره‌ی تأثیرات چشمگیرِ بسیاری قرار دارند که به درک و فهم غنای حیات فرهنگی عصر قاجار یاری می‌رسانند، علی‌الخصوص که در هنرهای تجسمی نیز نمودار گشته باشند. ورود الهامات و القائات نو در این نوع هنرها، در نتیجه‌ی ورود فناوری‌های جدید و وجود گنجینه‌ای گسترده از مواد تصویری - که همگی تحت نفوذ میراثی سرشار از سنّت دیرینه، پُرنقش‌ونگار و تصویریِ هنرها و صنایع ایرانی بودند - امری مقدور و مهیّا به نظر می‌رسید. ریشه‌ی چنین هنرها و صناعاتی به دوران پیش از اسلام و سلسله‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی - که از قرن ششم پیش از میلاد تا قرن هفتم میلادی سلطنت کردند - بازمی‌گردد.
شواهد و نمونه‌های باز‌مانده از حوزه‌ی ساخت‌وساز و همچنین تصاویر اقتباس‌شده از میراثِ ایرانِ پیش از اسلام را حتی می‌توان پیش از این، در معماری فتحعلی‌شاه نیز مشاهده کرد.
یکی از جالب‌ترین و ماندگارترین مصادیق موجود در این دوران، نقش برجسته‌هایی هستند که به تقلید از نمونه‌های دوره‌ی پیش از اسلام بازآفرینی شده‌اند. در این میان، به نظر می‌رسد در دوره قاجار همواره نوعی آگاهی نسبت به گذشته‌ی ساسانی ایران نیز وجود داشت.
در این گفتگو موضوع بازگشت به عناصر و مفاهیم باستانی در هنر و معماری دوره قاجار در چشم اندار واکاوی ارتباط میان باستانگرایی و ملی گرایی مورد بررسی قرار گرفته است.
فیلم کامل این گفتگو را می توانيد در پست بعدی ملاحظه بفرمایید.
@qajariranhistory
